U kunt hier uw voorkeuren instellen voor cookies voor sociale media en doelgerichte reclame. We plaatsen altijd functionele cookies en analytische cookies. Functionele cookies zijn nodig om de site goed te laten werken. Met analytische cookies verzamelen we anonieme gegevens over het gebruik van onze site. Met die gegevens kunnen we de site verder verbeteren zodat u makkelijker kunt vinden wat u zoekt.
Kankerpatiënten behandelen met poep. Poep van gezonde mensen. Dat klinkt vies en raar, maar het is juist heel goed voor ze. Zo’n poeptransplantatie is soms zelfs levensreddend. Hematologen Goda Choi en Linde Morsink behandelen leukemiepatiënten die een ernstige complicatie krijgen van hun kankerbehandeling met donorpoep en leggen uit hoe dat werkt.
Leukemiepatiënten worden geregeld behandeld met een stamceltransplantatie. Sommige patiënten krijgen als complicatie van die stamceltransplantatie een omgekeerde afweerreactie, de ‘graft-versus-host-ziekte’. Hierbij is het niet het lichaam van de patiënt dat de nieuwe stamcellen afstoot, maar de donorstamcellen zien het lichaam als vreemd en stoten het af. Die afstotingsreactie kan organen ernstig beschadigen. Soms leidt dat tot zo ernstige darmschade en verstoring van de darmflora dat er aanhoudende, levensbedreigende diarree kan ontstaan. Met een poeptransplantatie (fecale microbiota transplantatie) krijgen deze patiënten de poep, en daarmee de darmbacteriën van een gezonde donor. Die darmbacteriën nestelen zich in de darm van de patiënt en zorgen dat de darm weer doet wat ie moet doen: voedingsstoffen opnemen en ‘normale’ ontlasting produceren.
Donorpoep in de Nationale Feces Donor Bank (foto: NDFB)
Donorbank
In Leiden is de Nederlandse Donor Feces Bank (feces is de medische term voor poep): een donorbank waar ze poep invriezen van gezonde donoren. ‘Als wij in Groningen een patiënt hebben met heftige diarree door zo’n omgekeerde afweerreactie’, vertelt Linde Morsink, ‘dan vragen we in Leiden donorpoep aan.’ De poep is in Leiden bewerkt met een speciaal soort antivries, anders zouden al die bacteriën die de darmflora vormen, doodvriezen. ‘De poep wordt voordat we het gebruiken verdund zodat het door een slangetje kan.’
"Daar proef en ruik je niets van"
Bovenlangs
Je zou denken dat het slangetje de poep via je anus in je darmen brengt, maar dat is niet waar. Het slangetje gaat langs je mond, slokdarm en maag naar je darmen en wordt dus van bovenaf ingebracht. ‘Daar proef en ruik je niets van’, zegt Morsink, ‘het zit steriel in plastic totdat het in de darm is. Waarom bovenlangs? Deze patiënten hebben heftige diarree. We willen dat de darmflora uit de donorpoep lang genoeg in de darm zit om zich te nestelen, en er niet direct weer uitkomt door de diarree.’
‘Meestal geven we drie keer donorpoep’, legt Goda Choi uit. ‘Soms zien we na een paar dagen al verbetering. In verschillende studies is de poeptransplantatie een succesvolle behandeling gebleken en kunnen we andere ontstekingsremmende medicatie afbouwen. Helaas is de darmwand van de patiënt vaak zodanig beschadigd dat het vormen van normale ontlasting wel een probleem blijft. Maar de levensbedreigende diarree is over.’
Preventief
Er hoeft geen match te zijn tussen donor en ontvanger, zoals dat bij een bloedtransfusie of orgaandonatie wel nodig is. Donoren worden wel gescreend of ze gezond zijn. Met de poeptransplantatie krijgt de patiënt verdunde poep van één donor. Choi: ‘Op dit moment doen we samen met collega’s een internationaal onderzoek naar het preventief toedienen van een mix van darmbacteriën van verschillende donoren in pilvorm. Patiënten krijgen de pillen met de darmflora-cocktail al vóór de stamceltransplantatie en dus voordat er complicaties kunnen optreden. We hopen daarmee de kans op de graft-versus-host-ziekte te verkleinen.’
Darmflora van invloed op herstel
In je darmen leven miljarden bacteriën, virussen en schimmels. Samen vormen ze je darmflora, ook wel microbioom genoemd. ‘Nog niet zo lang geleden dachten we dat bacteriën vooral slecht waren. Ziekmakend. Maar inmiddels weten we dat je microbioom niet alleen invloed heeft op het ontstaan van ziektes, maar ook op het voorkomen en herstellen ervan’ legt Choi uit. ‘Maar we weten meer niet dan wél. Al die bacteriën, we ruiken ze soms, maar kénnen ze niet. In het UMCG wordt veel onderzoek gedaan naar het microbioom en de invloed daarvan op ziekte en gezondheid.’
"Iedereen loopt dagelijks rond met kilo’s aan bacteriën en virussen"
Woekerende brandnetels
‘Je kunt je darmflora zien als een veld vol bloemen’, vervolgt Choi. ‘Rode, gele, paarse, mooie en lelijke… en dan spuit je met antibiotica. Alle mooie bloemen gaan dood. Alleen de brandnetels overleven. Voordat je het weet, staat het hele veld vol brandnetels. Zo is het ook in je darmen. Je gezondheid floreert bij een zo divers mogelijke darmflora. Door antibiotica verstoor je de darmflora dusdanig dat een schadelijke bacterie de overhand kan krijgen, met alle gevolgen van dien. Nu we steeds meer weten over de rol van het microbioom, zijn we ons nóg bewuster van de keerzijde van antibiotica. Soms maakt het meer kapot dan je lief is.’
Verstoorde balans
‘Iedereen loopt dagelijks rond met kilo’s aan bacteriën en virussen’, vult Linde Morsink aan. ‘Bij een gezond mens houden ze elkaar in balans. Als -door wat voor reden dan ook- die balans verstoord wordt, kunnen dezelfde virussen en bacteriën waar je eerst geen last van had, ineens een infectie veroorzaken. Antibiotica verstoren die balans. Chemotherapie ook. Daarom zijn we bij patiënten alert op klachten die veroorzaakt worden door een disbalans van de darmflora.’
Omgekeerde afweerreactie
Terug naar de leukemiepatiënt. Bij een stamceltransplantatie geven we de patiënt gezonde stamcellen van een donor om de stamcellen te vervangen die vernietigd zijn door de leukemie of door chemotherapie. Eerst krijg je een heel hoge dosis chemotherapie om zoveel mogelijk leukemiecellen te doden. Daarna krijg je gezonde stamcellen toegediend. ‘Een bekende complicatie van zo’n stamceltransplantatie is de ‘graft-versus-host-ziekte’, aldus Morsink. Een transplantatie met donorpoep, en dus de darmflora van de donor, kan dan helpen.’
Van MS tot obesitas
Poeptransplantaties, en dus ingrijpen in het microbioom, wordt op dit moment ingezet bij verschillende darmziekten, bij MS en bij verschillende kankersoorten. Goda Choi: ‘In Amerika is al aangetoond dat dikke muizen die een poeptransplantatie krijgen met poep van dunne muizen, afvallen. En zo zijn er nog veel meer studies. Het microbioom heeft invloed op heel veel ziekten. Dat biedt aanknopingspunten voor het inzetten van poeptransplantatie als behandeling voor veel meer aandoeningen.’
Microbioom hub
In het UMCG wordt volop onderzoek gedaan naar het microbioom. Alle onderzoekers en faciliteiten voor dat onderzoek komen samen in de microbioom hub. Onder leiding van Rinse Weersma, Jingyuan Fu, Sasha Zhernakova en Hermie Harmsen wordt onderzocht hoe het microbioom bijdraagt aan gezondheid en ziekte. Het onderzoek leidt tot nieuwe mogelijkheden om patiënten te behandelen en het ontstaan van ziekten te voorkomen.
Kankerpatiënten kunnen worden behandeld met donorpoep uit de nationale donorbank
Linde Morsink, internist-hematoloog UMCG
ingevroren donorpoep in de Nationale Feces Donor Bank (foto: NFDB)
Goda Choi, internist-hematoloog UMCG
#hoedan
In de rubriek #hoedan geven we antwoorden op vragen die je altijd al had, of waarvan je niet eens wist dat je ze had. Elke acht weken trakteren we je op een nieuw inzicht.