Het was even een klus om het verslag te ontcijferen, vertelt Tjark Ebels. ‘Het handschrift van professor Eerland die de operatie heeft uitgevoerd, was lastig leesbaar. Maar ik heb hulp gehad van professor Homan van der Heide. Die heeft met hem samengewerkt.’
In het verslag is te lezen dat het ging om een ‘Operatie van Gross wegens open ductus Botalli’, die duurde van 8.26 tot 9.31 uur. De professor, twee assistenten en een operatiezuster deden de operatie. De patiënt lag op de rug met een klein kussen onder de linkerschouder en de narcose verliep fraai. Aan het eind van het verslag staat dat de patiënt er mooi roze uitziet en dat het ‘sterke systolische geruisch’ (hartgeruis) geheel is verdwenen.
Tjark Ebels legt uit waar de patiënt aan werd geopereerd: ‘Voor de geboorte heb je een open verbinding tussen je aorta en longslagader, dat heet de ductus Botalli. Normaal sluit die binnen paar dagen na je geboorte. Gebeurt dat niet, dan kun je klachten krijgen. Een operatie om een open ductus Botalli te dichten was in 1945 niet helemaal nieuw. In 1937 was die in Boston al voor het eerst gedaan. Maar voor de professor die de operatie hier voor het eerst uitvoerde, was het zijn allereerste hartoperatie. Dus dat zal spannend zijn geweest.’
Tjark weet hoe het is om met slechts een instructie op papier, een operatie te doen waar je nog geen ervaring mee hebt. ‘In 1996 heb ik de eerste hart-longtransplantatie in Nederland gedaan. Met het boek naast me op een krukje. De OK-assistent moest steeds de bladzijdes voor me omslaan. Inmiddels is er veel veranderd. Nu kun je bijvoorbeeld eerst trainen in het skills center.’
Heb je nu een open ductus Botalli, dan kan die met een katheterisatie op een minder ingrijpende manier worden gedicht. ‘Maar dat kan bijvoorbeeld niet bij pasgeboren baby’s die heel klein zijn, of als de open ductus te groot is’, vertelt Tjark. ‘Dan doen we dezelfde operatie als in 1945, alleen maken we de snee op een andere plek. Vroeger maakten ze die dwars over de linkerborst, dat is niet mooi en niet handig. Nu doen we het via het schouderblad.’
Tjark stuitte op het operatieverslag toen hij voor een jubileumboek van de Nederlandse Vereniging voor Thoraxchirurgie opzoek ging naar de geschiedenis van de thoraxchirurgie van het UMCG. ‘Over twee jaar bestaat de vereniging 75 jaar. Van alle centra verzamelen we verhalen. Ik ben daarom het archief ingedoken en vond dit operatieverslag in een Historia Morbi boek.’
Hij vertelt dat we de oudste hartchirurgie-afdeling van Nederland zijn. ‘Sinds 1945 doen we non-stop hartoperaties en we hebben in 75 jaar een grote ontwikkeling doorgemaakt. Als enig centrum in Nederland doen wij zowel longtransplantaties, hart-longtransplantaties als kinderlongtransplantaties. We bieden patiënten een compleet palet aan behandelingen.’
Al die nieuwe mogelijkheden brengen wel dilemma’s met zich mee. ‘Want het gaat niet alleen om het verlengen van levens, tegenwoordig kijken we ook naar de kwaliteit van leven’, zegt Tjark. ‘Soms kun je een hartafwijking weliswaar opereren, maar weegt het risico niet op tegen de winst in kwaliteit van leven. Zulke dilemma’s hadden ze 75 jaar geleden niet.’
