Volgens Ger Sieders, chef de clinique van de afdeling Chirurgie, komt schaarste op verschillende niveaus voor. ‘Te weinig bedden, operatietafels of specialisten beschikbaar om alle patiënten direct te helpen. Steeds minder mensen kiezen ervoor in de zorg te werken. En de zorgverleners die er zijn, werken vaker parttime. Daarbij worden mensen ouder en krijgen verschillende ziektes. Hierdoor lopen de wachtlijsten voor patiënten op. Wanneer er bijvoorbeeld een griepgolf is en er meer spoedgevallen binnenkomen dan dat we zorgpersoneel beschikbaar hebben, kunnen geplande operaties niet altijd doorgaan. We moeten dan keuzes maken.’
Het maken van zo’n keuze gebeurt meerdere keren per jaar. ‘Neem bijvoorbeeld een patiënt met knieproblemen. Een knieoperatie lijkt misschien niet altijd dringend. Maar als iemand hierdoor zes extra maanden niet kan werken, heeft dat economische en sociale gevolgen. Werkgevers, gezinnen en het sociale leven worden hierdoor geraakt. Aan de andere kant is er een patiënt met kanker die een operatie nodig heeft om te genezen of langer te kunnen leven. Beide hebben een operatie nodig, maar wie krijgt er voorrang?’
Patiënten met kanker, die een transplantatie nodig hebben of met een acuut trauma krijgen meestal voorrang. Dit is een keuze die we als UMCG hebben gemaakt. Daarnaast heeft de zorgsector samen met de maatschappij tijdens de Covid pandemie de zorg onderverdeeld in de zogenaamde FMS criteria. Zo hebben we klasse 1 en 2 zorg die zo snel mogelijk moet gebeuren, klasse 3 zorg die binnen 6 weken moet en klasse 4 en 5 zorg die langer kan wachten, zoals een knieoperatie of herstel van een liesbreuk. Sieders: ‘We willen iedereen helpen, maar de planning blijft een puzzel. Artsen verdelen de beschikbare plekken zo eerlijk mogelijk en kijken, naast de urgentie, daarbij ook naar de wachttijd en eerder uitgestelde operaties.’
‘Meestal begrijpen mensen dat een acute situatie voorrang heeft, maar dat maakt het niet minder pijnlijk. Voor veel patiënten is uitstel een grote teleurstelling. Ze leven vaak al maanden met pijn of ongemak en hebben thuis alles geregeld—van mantelzorg tot opvang. Een afzegging voelt dan als een klap. We proberen altijd open en eerlijk te zijn en plannen als dat kan meteen een nieuwe operatiedatum. Voor planners of artsen die moeten afbellen of zelfs aan bed moeten vertellen dat een behandeling niet door kan gaan, is dit ook niet makkelijk. Zij kennen de patiënt en weten hoe ingrijpend het uitstel kan zijn. Het raakt hen ook, omdat ze begrijpen hoeveel impact deze beslissing heeft op iemands leven.’
‘Als patiënt mag je ervan uit gaan dat je snel geholpen wordt wanneer je iets mankeert. Maar dat wordt steeds minder vanzelfsprekend, omdat ons zorgsysteem onder druk staat. Wachttijden lopen verder op en het dilemma wie voorrang krijgt, wordt alleen maar groter. Daar maak ik me wel zorgen over. Wat vinden wij als maatschappij acceptabele wachttijden voor ingrepen zoals heupoperaties? Het zijn lastige vraagstukken waar de zorg de komende jaren steeds vaker mee te maken zal krijgen.’
In het UMCG lopen we tegen allerlei soorten dilemma’s aan. In de rubriek Het Dilemma diepen we er elke acht weken een uit en laten we zien hoe we hiermee omgaan.
