Medisch leiderschap is in de vervolgopleidingen net zo belangrijk als het vakgebied waarvoor de artsen in opleiding tot specialist (aios) worden opgeleid. Maar hoe krijgen zij invloed in een cultuur waarin zij net binnenkomen? Het UMCG ontwikkelde samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) het Resident Leadership Program. Aios leren daar onder andere hoe ze verbeterideeën voor de zorg en de werkomgeving kunnen aanpakken. Zo werken ze ook aan hun eigen duurzame inzetbaarheid en die van hun collega's.
'Het programma heeft een duidelijke aanpak volgens de Plan-Do-Control-Act-cyclus. Je vormt een projectgroep, komt een aantal keren met de begeleiders en andere aios bij elkaar en kijkt: Waar sta je? Waar loop je tegenaan? Je leert daardoor dus ook veel van de struggles van de andere aios. Dat gaf ons steeds nieuwe inspiratie om mee verder te gaan,' zeggen Chantal Welsink, Maaike Wolf en Linda Visser. Respectievelijk in opleiding tot orthopedisch chirurg, internist en chirurg.
De drie aios kozen een onderwerp dat iedereen in de zorg aangaat: grensoverschrijdend gedrag. Een groot thema dat toch geschikt bleek voor hun project, want het leidde tot resultaten. Vooral door een 'les' die op verschillende momenten terugkwam: niet zelf het wiel uitvinden, maar aansluiten bij wat er al gedaan wordt. 'Voor het programma kom je zes dagen bij elkaar, met steeds vier nieuwe sprekers. Dat waren indrukwekkende mensen, hoor, met interessante loopbanen. Wat bij de sprekers steeds terugkwam: maak een goed plan en weet wie en wat je nodig hebt om het te doen slagen.' Elke projectgroep krijgt ook een mentor. 'Dat is zo behulpzaam. Onze mentor Edwina Doting kent veel mensen en kon ons steeds in contact brengen met mensen van wie ze zei: "Ga daar maar eens mee kletsen".'
'Je weet dat grensoverschrijdend gedrag overal voorkomt, ook bij ons in het ziekenhuis', zegt Maaike Wolf over de keuze voor het onderwerp. 'Iedereen voelt dat we situaties en opmerkingen normaal zijn gaan vinden die helemaal niet normaal zijn.' Chantal Welsink: We kennen allemaal wel een verhaal, maar het ligt gevoelig om er iets mee te doen. In dit programma leerden we steeds te zoeken naar wat er al is en wie er al mee bezig zijn. Daar probeerden we bij aan te haken. Zo leer je ook echt dat we als aios deel uitmaken van een groter geheel.'
Met z'n drieën gingen ze daarom op onderzoek uit naar beleid, tools en personen die met het onderwerp bezig zijn. Ze stuitten onder andere op recent onderzoek vanuit het UMCG naar grensoverschrijdend gedrag in de medische vervolgopleiding. (Berends en Oonk 2022). 'Uit dat onderzoek blijkt dat ruim 40 procent van de aios in onze regio een vorm van dit gedrag heeft meegemaakt. Het gaat om gedrag van patiënten en van collega's, en het kent vele gradaties. Wat blijkt, is dat het aios helpt als ze praten met hun collega's of de vertrouwenspersoon over grensoverschrijdend gedrag van patiënten. Maar bij grensoverschrijdend gedrag door collega's voelen aios zich niet weerbaar. Omdat we in een afhankelijke positie zitten, en door opmerkingen als: 'Jij wilt toch chirurg worden, dan niet zeuren.'
Ze vroegen andere aios waar zij behoefte aan hebben als het om grensoverschrijdend gedrag gaat. 'De collega's gaven aan dat ze vooral wilden weten bij we ze moeten zijn als ze zoiets meemaken. En wat er dan precies gebeurt met je verhaal. Dat was dus niet voor iedereen duidelijk.'
Driekwart van de tijd die de drie aios besteedden aan hun project, bestond uit kopjes koffie drinken met mensen die zich met het thema bezighouden. Vooral in het UMCG, bij de Rijksuniversiteit Groningen en ZGT in Almelo. 'Al die kopjes koffie maakten ons duidelijk dat er veel is en gebeurt, maar niet altijd in samenhang.' Daarom brachten zij drieën veel samen van het aanbod dat er in en buiten het UMCG al is om het bewustzijn te vergroten en om iets te kunnen doen aan grensoverschrijdend gedrag.
In de projectgroep bedachten ze vervolgens hoe ze dat wilden aanbieden aan aios. 'We hebben een workshop ontwikkeld die draait om de vraag 'Wat is nou precies grensoverschrijdend gedrag? Daarbij maken we ook gebruik van het kaartspel dat is ontwikkeld door de Leidse Co-raad. Met de situatiekaarten in dat spel krijg je een discussie op gang.'
'Ik heb het al verschillende keren op mijn afdeling gespeeld', vertelt Chantal Welsink. 'Je hoeft geen vraag op de man af te stellen, maar brengt wel makkelijk een gesprek op gang. Neem de kaart: 'Een anios vraagt aan een coassistent of die een keer wat met de anios wil drinken'. Ik zie ze dan meteen in een kroeg zitten. Maar iemand anders vatte het op als koffiedrinken in de pauze. En bij sommige gesprekken denk je, "Aan dat gedrag heb ik me ook schuldig gemaakt." Die bewustwording is nodig om wat te veranderen. We hebben bij het LUMC een hele stapel van die spellen besteld.'
Het is natuurlijk allemaal nog maar een druppel op een gloeiende plaat, zeggen ze zelf. 'Maar', benadrukken ze ook, 'ons plan is nog niet klaar. We willen via de centrale opleidingscommissie (COC) alle opleiders dit kaartspel geven, zodat zij het onder de aandacht kunnen brengen en het op hun afdeling gaan spelen. We bereiden ook nog een thema-avond voor, voor alle aios in onze opleidingsregio en we denken aan een UMCG-brede bijeenkomst.'
'We willen niet stoppen bij dit project. Het doel is om bij jezelf te herkennen wanneer je gedrag grensoverschrijdend vindt, te leren het bij een ander te zien en er dán iets van durven te zeggen. We hebben in het Resident Leadership Program geleerd om iets aan te pakken op een manier die goed werkt. En daar wordt ons werk alleen maar leuker van.'
Aios in de OOR-NO-regio en ook geïnteresseerd in het Resident Leadership Program? In november start de aanmelding voor de vierde editie die in januari 2025 begint. Resident Leadership Program 2025 (4e editie) - OOR NO
In het UMCG kom je veel verschillende mensen in opleiding tegen. We zijn dan ook een plek waar onderwijs gegeven en ontwikkeld wordt. In de rubriek Geleerd kun je meelopen met de mensen, het onderwijs en de opleidingen. Elke acht weken opnieuw.
