'We worden steeds ouder', zegt klinisch geriater en internist ouderengeneeskunde Harianne Hegge, 'en er komen ook steeds meer kwetsbare ouderen naar het ziekenhuis.' Stel, een vrouw van 90 jaar kan met hulp van thuiszorg en naasten thuis wonen. Maar dan struikelt ze in de woonkamer en valt ze zich dat kleine breukje. 'Misschien is het een breukje waarvan je zou zeggen: met pijnstilling kijken of het heelt en weer naar huis. Maar als deze mevrouw al een tijdje op het randje zat van net wel zichzelf redden en soms net niet, moet er iets anders gebeuren.'
'Het gaat niet langer thuis', zegt ze dan zelf of zeggen haar kinderen. 'En daar begint het puzzelen', legt Harianne uit. 'Kijk: wie niet goed oplet, kan struikelen. Maar bij deze mevrouw kan haar val ook een symptoom zijn van een aandoening. Bij ouderen laten ziekten zich niet altijd zien zoals ze klassiek in de boeken beschreven staan. Bij een hartinfarct bijvoorbeeld, hebben ouderen meestal geen pijn op de borst, maar last van vermoeidheid. Ziekten worden daardoor niet altijd herkend en dan kunnen klachten de spreekwoordelijke druppel zijn waardoor iemand de balans niet meer houdt, en valt. Die mevrouw kan ook niet meer met de rollator lopen nu ze dat breukje in haar hand heeft.' Allemaal nog geen redenen om in het UMCG opgenomen te worden. Dus wat nu?
'Wat vind je belangrijk in het leven, in hoeverre wil je behandeld worden?'
'In mijn hele carrière is het eigenlijk al zo, dat er een acuut zórgprobleem is als zo iemand niet in het ziekenhuis hoeft te worden opgenomen. Maar voor acute zorg - dus geen ziekenhuiszorg, maar zorg - is er 24/7 nog niet altijd een oplossing', zegt Harianne. 'Dat is echt een dilemma: wanneer laten we iemand blijven en wanneer zeggen we, je moet toch naar huis?'
'Als blijkt dat iemand al langer geheugenproblemen heeft of dementie al langer speelt en het thuis maar zo-zo ging, kan er een medische reden zijn om iemand toch op te nemen', legt Harianne uit. 'Als je inschat dat mensen volkomen in de versukkeling raken als ze terug naar huis gaan, moeten we andere zorg gaan regelen. Soms is de situatie echt tragisch. Dan is iemand bijvoorbeeld alleen in huis aangetroffen, helemaal vervuild en heeft kind noch kraai. Iemand heeft spierverval, is uitgedroogd... Een keer of vijf per jaar zien we dergelijke kwetsbare patiënten.'
Wat Harianne dan doet, is contact opnemen met de huisarts. 'Die heeft die patiënt soms nog nooit gezien. Als iemand echt helemaal niemand heeft en ik zie dat hij bijvoorbeeld niet eens bedenkt dat hij moet eten, dan komen we in een juridische molen terecht. Want als iemand dermate wilsonbekwaam is, steken we hier heel veel tijd en energie in om goede zorg regelen. We moeten dan eerst een mentor regelen en vervolgens een rechterlijke machtiging voor plaatsing in een verpleeghuis. Dat gaat denk ik, steeds meer voorkomen, omdat meer mensen alleen wonen, ook als ze ouder zijn en netwerken rondom mensen wegvallen.'
Wat Harianne Hegge daarom van harte doet, is met patiënten en naasten die ze op de poli ziet, het goede gesprek voeren. 'Zo noemen we dat, het goede gesprek. Dat gaat over wat je belangrijk vindt in het leven, in hoeverre je nog behandeld wilt worden en hoe je tegen het einde van je leven aankijkt.' Harianne heeft bij patiënten ook gezien dat het allemaal anders liep dan ze wilden. 'Dan had iemand die dement wordt dat al van zichzelf in de gaten, maar er met niemand over gesproken. En dan kan precies dàt gebeuren waar je zo bang voor was. Dat je vanwege een acute situatie op de SEH terechtkomt, we je opnemen en ook al doen we bijna niks, ooit had die patiënt een uitgesproken mening over zijn autonomie. Als hij daar wel over had gesproken met zijn naasten en de arts, dan was die persoon niet zo in het ziekenhuisbed terechtgekomen. Dat schuurt en ik vind dat soms heel verdrietig.'
