Sepsis, ook wel bloedvergiftiging genoemd, is een verstoorde afweerreactie op een infectie. Het is een aandoening waarbij een infectie een immuunreactie veroorzaakt die uiteindelijk kan leiden tot orgaanfalen en overlijden. Overlijden aan sepsis is het gevolg van multi-orgaanfalen. Dit betekent dat cellen in organen dood gaan en organen niet meer goed werken. Om orgaanschade te beperken en overlevingskans te verhogen is het van belang om sepsis op tijd te herkennen en te bestrijden met antibiotica, infuusvloeistoffen en zo nodig ondersteunende behandeling op de intensive care. Er is op dit moment geen behandeling die orgaanfalen door sepsis kan voorkomen of genezen.
Winterslaap stelt sommige dieren, zoals hamsters, egels en beren, in staat om periodes van extreme kou of voedselschaarste te overbruggen. Tijdens de winterslaap verlagen deze dieren hun stofwisseling, lichaamstemperatuur, ademhaling en hartslag, waarbij ze beschermd zijn tegen orgaanfalen. Dit komt omdat zij mechanismen hebben die zorgen dat de mitochondriën, de energiefabriekjes van cellen, blijven functioneren tijdens extreme omstandigheden.
Bij sepsis is de functie van de mitochondriën in mensen verstoord, wat leidt tot orgaanfalen. Maar zou orgaanfalen in mensen tegen te gaan zijn door dezelfde mechanismen te activeren die winterslapers ook gebruiken om te overleven? Daar doet Hjalmar Bouma onderzoek naar. ‘Ik ben er van overtuigd dat dit uiteindelijk kan leiden tot de ontwikkeling van nieuwe medicijnen voor mensen. We willen de beschermingsmechanismen van winterslapers nabootsen. Het is hierbij belangrijk dat de mitochondriën in de cellen goed blijven werken. Dit kan ons helpen om organen van mensen te beschermen tegen orgaanfalen’.
Bastiaan Star is één van de direct betrokken onderzoekers bij het onderzoek naar de werking van een nieuw ontwikkeld 'winterslaap-medicijn'. Dit middel is gebaseerd op moleculen die winterslapers gebruiken om orgaanschade te voorkomen. Star: ‘Een behandeling van cellen met dit medicijn zorgt er voor dat de mitochondriën hun functie behouden en voorkomt het celdood tijdens extreme onderkoeling. Dit hebben we onderzocht door de cellen in de koelkast te zetten. Ook voorkomt het celdood als we sepsis nabootsen in de cellen. Dit hebben we in het laboratorium ook in muizen kunnen aantonen. In muizen met sepsis leidt behandeling met het nieuwe medicijn tot remming van de ontsteking en biedt het bescherming tegen schade aan de nieren’.
Of het ook bij mensen werkt, weten de onderzoekers nog niet. Voordat een medicijn in patiënten gebruikt kan worden, moeten uitgebreide testen gedaan zijn naar veiligheid en bijwerkingen in cellen en proefdieren. Deze testen zijn inmiddels zonder problemen afgerond. Het medicijn wordt momenteel onder strikte voorwaarden en in een lage dosering getest op veiligheid in deelnemers aan onderzoek. De onderzoekers verwachten over ongeveer een jaar te kunnen zeggen of het winterslaap-medicijn inderdaad veilig blijkt te zijn. Daarna volgt nog veel vervolgonderzoek naar de effectiviteit van het medicijn in de mens.
Het onderzoek komt voort uit een samenwerking tussen het UMCG en Sulfateq. De resultaten van het onderzoek zijn ‘open access’ beschikbaar. Over de achtergronden van zijn onderzoek naar winterslaap vertelde Hjalmar Bouma eerder in NPO Atlas. Ook gaf hij een lezing van de Medische Publieksacademie over sepsis en een toelichting op het ziektebeeld bij Rtv Noord.
Acutelines is een data- en biobank. Met de gegevens uit de biobank kunnen wetenschappers onderzoek doen om meer kennis te krijgen over het ontstaan en de behandeling van acute aandoeningen, zoals sepsis. In deze biobank zijn ook veel gegevens van patiënten opgenomen die met sepsis op de Spoedeisende Hulp zijn binnengekomen. Deze gegevens zijn erg waardevol voor vervolgonderzoek naar het winterslaapmedicijn en kunnen helpen om patiënten te selecteren die het meeste baat hebben bij het medicijn.
