‘Vapen is hot', zegt UMCG-longarts Hester van der Vaart tegen het publiek dat op 18 maart naar het Forum is gekomen. ‘De cijfers zijn schokkend. Steeds meer jongeren doen het, soms al vanaf hun achtste.’ Op het scherm laat ze zien tot welke gezondheidsproblemen dit kan leiden. Er verschijnt een lange lijst problemen, van hoofdpijn en gaatjes in je tanden tot longontsteking en meer kans op kanker. Van der Vaart: ‘Al veertien kinderen moesten afgelopen jaar in het ziekenhuis worden opgenomen vanwege het vapen.’
Veel ouders weten dat vapen slecht is en vertellen dat hun kinderen in de hoop dat die er niet aan beginnen of ermee stoppen. ‘Eerst dacht ik nog dat vapen minder erg is dan roken', vertelt een moeder. ‘Toen ik erachter kwam dat dat niet zo is, heb ik mijn dochter dat verteld. Haar oma appt haar ook alles wat ze hierover tegenkomt, maar toch blijft ze vapen. Ik heb zelf twintig jaar gerookt en weet uit eigen ervaring dat die informatie niet aankomt. Wat helpt wel?’ ‘Blijf het gesprek met je kind aangaan, maar wijs niet met de vinger', antwoordt UMCG-kinderneuropsycholoog Maraike Coenen. ‘En vraag wat er zo fijn of leuk is aan vapen en kijk of je een minder schadelijk alternatief kunt bedenken.’
‘Wil iemand vertellen wat ‘ie er zo leuk aan vindt?', vraagt moderator Jetse Goris aan de jongeren die met hun ouders zijn meegekomen. ‘De nicotine, dat is er fijn aan!’, roept een meisje. ‘Die vapes zijn een misdadig product', reageert Van der Vaart die boos is op de tabaksindustrie. ‘In een vape zit net zo veel nicotine als in twee pakjes sigaretten. Ze zijn hartstikke verslavend.’
Wat het probleem nog groter maakt is dat het brein van jongeren extra gevoelig is voor verleidingen en ze sneller verslaafd raken. Coenen legt uit hoe dat zit: ‘Het beloningsgebied in de hersenen is al klaar en heel actief. Steeds kijkt het waar iets te halen valt. Maar het controlegebied is nog niet klaar waardoor jongeren de langetermijnconsequenties van hun handelen niet overzien. Ook is het zo dat hoe jonger je begint met vapen, hoe hardnekkiger de verslaving, en hoe groter de kans dat je ook andere middelen gaat gebruiken.’
In een filmpje vertelt de 16-jarige Lisa hoe ze begon met vapen. ‘Ik was 13 of 14 en iemand had een vape en vroeg: wil je ook? Ik voelde een beetje groepsdruk en dacht: ik doe het één keer, dan is het klaar. Ik nam een hijs en oh, dat was best lekker!’ ‘Niet alleen groepsdruk, maar ook nieuwsgierigheid en erbij willen horen, maakt dat jongeren gaan vapen', vertelt hoogleraar sociologie René Veenstra. ‘Het is statusverhogend en wordt gekoppeld aan populariteit. Dat was bij roken eerst ook zo, nu niet meer. Misschien kunnen we daar bij vapen ook verandering in brengen.’
Jongeren zetten zich af tegen hun ouders waardoor die weinig invloed hebben. Het werkt beter om de jongeren zelf in te zetten, zegt Veenstra. Hij vertelt over een Amerikaans onderzoek waarbij speciaal getrainde jongeren met vlogs en presentaties succesvol campagne voerden. ‘En de beste leeftijd om iets te doen is als kinderen 13 of 14 zijn. Daarna ben je vaak te laat. Dan zijn ze al verslaafd.’
Hester van der Vaart is blij dat het kabinet meer maatregelen wil nemen om het vapen tegen te gaan en onderneemt zelf ook actie. ‘Voor scholen is er een lespakket dat heet Vapen #jouwkeuze, maar we hebben ook iets nieuws: middelbare scholen willen we gaan uitnodigen om voor een les over vapen naar het UMCG te komen. Mochten er mensen in de zaal zitten die op een school werken en die daar belangstelling voor hebben, dan kunnen ze me straks even opzoeken.’ De eerste school heeft zich al gemeld. Wie volgt?
Middelbare scholen die belangstellingen hebben voor de les over vapen voor leerlingen uit klas en 1en 2, kunnen een mail sturen naar [email protected]
Kijk voor informatie en hulp over stoppen met vapen op wequit.nl, ikstopnu.nl, VNN.nl en Quiddy
Op 20 mei is de volgende UMCG in Forum: Komt een vrouw bij de dokter
