‘Prevention of REnal and Vascular ENd stage Disease,’ afgekort als PREVEND, startte als prospectief cohortonderzoek in 1997 met een focus op hart-, vaat- en nierziekten. Dit is een soort onderzoek waarbij een groep deelnemers langdurig wordt gevolgd om te onderzoeken of ze een bepaalde ziekte ontwikkelen en heeft vaak geen duidelijk eindpunt. Ook proberen onderzoekers in kaart te brengen wat de risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van een ziekte. Hierbij verzamelen ze herhaaldelijk dezelfde gegevens van de deelnemers. Zo onderzoeken ze bijvoorbeeld elke vijf jaar de urine van de deelnemers. Dit betekent dat naarmate het onderzoek vordert, de onderzoeker steeds meer gegevens verzamelt en zodoende steeds meer onderzoeksvragen kan beantwoorden. De PREVEND-studie startte wel met een duidelijke vraag: is eiwitverlies in de urine een mogelijke voorspeller voor het optreden van nierfunctieverlies en hart- en vaatziekten?
Ron Gansevoort, hoogleraar Interne Geneeskunde en nefroloog in het UMCG, is van begin af aan betrokken geweest bij PREVEND en zet zich nog dagelijks in voor de preventie en behandeling van nierziekten. Zo is Ron bijvoorbeeld als hoofdonderzoeker recent nog in het nieuws geweest naar aanleiding van de start van een groot onderzoek naar een nieuw medicijn dat de achteruitgang van de nierfunctie soms helemaal stopt en hartfalen en sterfte voorkomt. Bovendien is hij lid van de stuurgroep van het internationaal bekende Chronic Kidney Disease Prognosis Consortium, dat een wetenschappelijke basis legt voor screening en preventie op het gebied van nierziekten .
Aangezien je vaak niet ziet dat iemand chronische nierproblemen heeft, wordt de impact hiervan wel eens vergeten. Nierpatiënten zijn over het algemeen erg moe, hebben weinig inspanningsvermogen en zijn genoodzaakt om wekelijks naar het ziekenhuis te gaan voor dialyse. Bovendien is er een verhoogde kans op sterfte. Zo staat een matig verminderde nierfunctie op je 50e levensjaar gelijk aan het verlies van tien jaar aan levensverwachting. Nieren die slecht functioneren veroorzaken een stapeling van giftige afvalstoffen, wat uiteindelijk voor hart- en vaatziekten kan zorgen. Om de kwaliteit van leven van deze mensen te verbeteren willen onderzoekers deze problemen graag voorkomen. Door mensen te screenen kunnen de risicofactoren in kaart worden gebracht. ‘Maar hoe geef je zoiets vorm?’, vroeg Gansevoort zich af.
Om zoveel mogelijk medische gegevens te verzamelen besloot PREVEND in 1997 om middels een grote publiciteitscampagne de inwoners van Groningen op te roepen om deel te nemen. Ruim 40.000 inwoners hebben toen wat urine ingeleverd en een vragenlijst beantwoord. Uit deze groep werd een cohort gevormd van ruim 8.500 personen, die een verhoogde mate van eiwitverlies in de urine hadden. Deze mensen moesten om de vier jaar langskomen voor een screening op een van de poli’s in het UMCG.
Tijdens zo’n bezoek namen onderzoekers vragenlijsten en geheugentesten af en moesten de deelnemers bloed- en urinemonsters inleveren. Om hun loyaliteit te belonen, kregen de deelnemers na elke screening een poster mee van een schilderij van het Groninger kunstenaarscollectief De Ploeg.
Het verzamelproces zorgde voor een enorme hoeveelheid aan gegevens waar het PREVEND-team mee aan de slag kon. Het wachten op resultaat werd na jaren van screenings, testen en met de medewerking van een zeer trouwe groep deelnemers beloond. De onderzoekers ontdekten dat een hoge mate van eiwitverlies in de urine inderdaad voorspellend is voor chronische nierziekten en hart- en vaatziekten in de toekomst. Een ongezonde levensstijl, erfelijke aanleg maar ook ziekten dragen bij aan het ontstaan van zo’n verhoogd gehalte aan eiwitverlies in de urine.
Dankzij de bevindingen van de PREVEND-studie kan er nu gericht worden gescreend op eiwitverlies in de urine. Hierdoor kunnen artsen chronische nierproblemen eerder herkennen en behandelen. Bovendien zijn de bevindingen internationaal erkend en onder andere aanleiding geweest tot de nieuwe definitie en classificatie van chronische nierschade. Wereldwijd gaan artsen, wanneer zij een verhoogde mate van eiwitverlies in de urine opmerken, gericht aan de slag met de preventie en behandeling van chronische nierproblemen bij hun patiënt. Gelukkig is er tegenwoordig voldoende medicatie beschikbaar die de verdere ontwikkeling van nierschade kan vertragen of zelfs tegengaan.
Verder zijn er mooie ontwikkelingen gaande rondom de preventie van nierproblemen, zoals het Check@Home-onderzoek. Met de Check@Home thuistesten kan in een vroegtijdig stadium worden aangetoond of iemand een verhoogd risico loopt op hart-, vaat- en nierziekten en diabetes. De thuistesten bestaan onder andere uit een urinetest, een hartritmetest en een vragenlijst. Voor dit onderzoek heeft Ron afgelopen februari een grote subsidie van bijna 9 miljoen euro mogen ontvangen. Ron heeft als uiteindelijk doel om een landelijk bevolkingsonderzoek in te voeren naar chronische nierproblemen, zodat mensen indien nodig, tijdig behandeld kunnen worden.
Hoewel het PREVEND-cohort al sinds 2001 gesloten is, maken onderzoekers anno 2022 nog steeds gebruik van de verzamelde gegevens. In totaal heeft PREVEND geleid tot honderden publicaties en tientallen promoties. Het succes van PREVEND was mede oorzaak om het Lifelines onderzoek op te starten.
