Wie krijgen bepaalde chronische ziektes, en wie niet? Dat is voor dertig procent afhankelijk van erfelijkheid, en voor maar liefst zeventig procent van het exposoom. Met het exposoom worden allerlei factoren uit het dagelijks leven bedoeld. Denk bijvoorbeeld aan wat we eten en drinken, de lucht die we inademen, onze sociale interacties en leefstijlkeuzes zoals roken en lichaamsbeweging. Ook de biologische reactie van het individu op deze factoren is onderdeel van het exposoom.
Onderzoeksleider Roel Vermeulen van het UMC Utrecht legt uit: “Mensen maken in hun dagelijks leven allerlei keuzes die een grote invloed hebben op hun gezondheid. Dankzij deze subsidie zijn we in staat om alle niet-genetische risicofactoren voor de gezondheid van Nederlanders in kaart te brengen.”
Over het menselijk genoom is al veel bekend, de onderzoekers willen nu ook het menselijk exposoom voor het eerst systematisch analyseren. “We weten dat de ziektelast van mensen met een chronische ziekte voor het grootste deel wordt beïnvloed door het exposoom. Daarom is deze toekenning zo belangrijk. We starten met onderzoek naar de oorzaken van hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De technieken en inzichten uit dit onderzoek kunnen ook worden toegepast op andere chronische aandoeningen.”
De onderzoekers van het UMCG, onder leiding van Sasha Zhernakova (foto), richten zich binnen het Exposome-NL project op het interne exposoom; de omgevingsfactoren in ons lichaam. De belangrijkste factor daarbij is het microbioom in onze darmen. Het microbioom bestaat uit miljarden bacteriën en virussen en verschilt van persoon tot persoon.
Met de subsidie kunnen UMCG-onderzoekers uitzoeken wat precies de rol van het microbioom is in de wisselwerking met omgevingsfactoren: luchtvervuiling, chemische stoffen, dieet en leefstijl. Ze kijken ook hoe de omgevingsfactoren de activiteit van de genen beïnvloedt.
Hiervoor werken ze nauw samen met Lifelines: Lifelines beschikt over unieke en uitgebreide exposoom data van bewoners uit Noord-Nederland, verzameld over een langere periode. Door deze data via zogenaamde ‘big data analyses’ te koppelen aan genetische informatie en het microbioom, willen ze doorgronden hoe de omgevingsfactoren invloed hebben op gezondheid en het ontstaan van ziekte. Dit kan ze dichterbij een toekomst brengen waarin ziekten kunnen worden voorkomen en mensen gezonder oud kunnen worden.
Het uitgangspunt van het wetenschappelijk onderzoek in het UMCG is om meer gezonde jaren toe te voegen aan het leven. Daarom verrichten we onderzoek naar de mechanismes van ziektes, dus naar de vraag: wat ligt ten grondslag aan een ziekte? Ook zoeken we naar manieren om ziektes te voorkomen, en, als er toch ziektes ontstaan, naar nieuwe manieren om die vast te stellen en te behandelen.
Met Zwaartekracht stimuleert de overheid onderzoek van groepen topwetenschappers in Nederland om tot de wereldtop te behoren. De onderzoekers moeten in hun vakgebied vernieuwend en invloedrijk onderzoek verrichten. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek gevraagd de selectieprocedure voor dit geldstroomprogramma uit te voeren.
